Η Προσωποκεντρική προσέγγιση βασίζεται στο μοντέλο του Αμερικανού Ψυχολόγου Carl Rogers, όπου στα μέσα του 20ου αιώνα, όταν η ψυχανάλυση και ο συμπεριφορισμός αποτελούσαν ακόμη την Επικρατούσα «δύναμη» στο χώρο της ψυχοθεραπείας, ο ψυχολόγος Carl Rogers παρουσίασε μια μη κατευθυντική θεραπευτική πρόταση, προσφέροντας στο ευρύτερο πεδίο μια εναλλακτική άποψη στις υπάρχουσες προσεγγίσεις (Rogers, 2006).
Η θεωρία του Rogers, μαζί με μερικές ακόμη ανάλογα προσανατολισμένες θεωρίες, συγκρότησαν το ανθρωπιστικό κίνημα , το οποίο χαρακτηρίσθηκε ως η «Τρίτη δύναμη» στον χώρο της ψυχοθεραπείας. Η προσωποκεντρική προσέγγιση αναγνωρίζει στον πελάτη την ικανότητα να αναλύει και να επεξεργάζεται τα προβλήματα του μόνος του. Ο ρόλος του θεραπευτή επικεντρώνεται στη δημιουργία κατάλληλων συνθήκων για την επίτευξη αυτού του στόχου (Μπρούζος, 2004).
Η προσωποκεντρική συμβουλευτική ή ψυχοθεραπεία είναι μια μορφή θεραπείας κατά την οποία η σχέση ανάμεσα στο σύμβουλο και τον πελάτη είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για την ανάπτυξη και την αλλαγή.
Η τάση αυτοπραγμάτωσης του ατόμου παρέχει το κίνητρο για την ανάπτυξη και την αλλαγή, όμως, για να μπορέσει να λειτουργήσει, είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός περιβάλλοντος ασφάλειας, όπου το άτομο τιμάται, γίνεται αποδεκτό και κατανοητό (Tolan, 2003). Οι Αναγκαίες και Επαρκείς Συνθήκες της Θεραπευτικής Αλλαγής σύμφωνα με τον (Rogers, 2006) παρουσιάζονται ως εξής:
Δύο πρόσωπα βρίσκονται σε ψυχολογική επαφή.
Ο πρώτος, που θα ονομάσουμε “πελάτη”, βρίσκεται σε κατάσταση ασυμβατότητας, είναι ευάλωτος ή αγχωμένος.
Ο δεύτερος, τον οποίο θα ονομάσουμε σύμβουλο, είναι αυθεντικός και ολόκληρος μέσα στη σχέση.
Ο σύμβουλος βιώνει άνευ όρων θετική αποδοχή και σεβασμό για τον πελάτη.
Ο σύμβουλος βιώνει μια ενσυναισθητική κατανόηση του εσωτερικού πλαισίου αναφοράς του πελάτη και προσπαθεί να επικοινωνήσει αυτή την κατανόηση στον πελάτη.
Ο σύμβουλος καταφέρνει να καταλάβει ο πελάτης το θετικό του ενδιαφέρον και τη βαθιά του κατανόηση.
Αν οι έξι αυτές συνθήκες υπάρχουν και εξακολουθήσουν να υπάρχουν για ένα χρονικό διάστημα, τότε είναι αρκετές ώστε να ακολουθήσει η δημιουργική διαδικασία της θεραπευτικής αλλαγής, χωρίς να χρειάζεται κάποια άλλη συνθήκη ή τεχνική.
Θεραπευτικές συνθήκες
Ο Rogers έφτασε να πιστεύει ότι καθοριστική μεταβλητή για τη θεραπεία είναι το θεραπευτικό κλίμα. Αν οι θεραπευτές καταφέρουν να εξασφαλίσουν τρεις προϋποθέσεις στη σχέση τους με τους πελάτες, τότε η αλλαγή μέσω της θεραπείας θα γίνει πραγματικότητα. Οι τρείς αυτές προϋποθέσεις είναι:
Άνευ όρων αποδοχή του πελάτη
Πρόκειται για μια στάση που πρέπει να έχει ενσωματώσει ο θεραπευτής στην προσωπική του κοσμοθεωρία. Αποδοχή χωρίς όρια σημαίνει απεριόριστη δεκτικότητα και ευνοϊκή προδιάθεση για τον πελάτη. Ακόμα και αν οι πράξεις του πελάτη δεν συμφωνούν με τα κριτήρια του θεραπευτή, εκείνος δεν πρέπει να του ασκεί κριτική (Cooper, O’Hara, Schmid & Wyatt, 2007). Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο πελάτης βρίσκεται στη θεραπευτική διαδικασία για να αλλάξει, να πετύχει τη βελτίωση και την αυτοπραγμάτωση. (Rogers, 2006).
Αυθεντικότητα
Ο Rogers διαπίστωσε πως η πελατοκεντρική θεραπεία μπορούσε να υποβιβαστεί σε μια τεχνική, μια ξύλινη γλώσσα, όταν κάποιος δεν είναι ο εαυτός του στη σχέση του με τον πελάτη (G. Lietaer, 1993). Έτσι λοιπόν, υιοθετεί την συνθήκη της αυθεντικότητας, ως απαραίτητη προϋπόθεση για να αισθανθεί ο πελάτης ασφαλής και να πάρει το ρίσκο να διεισδύσει σε πιο βαθιά επίπεδα επικοινωνίας με τον εαυτό του. Δίνεται μεγάλη σημασία στην αυθεντικότητα της συμπεριφοράς του θεραπευτή, με την έννοια ότι ο θεραπευτής οφείλει να είναι ο εαυτός του, να συμπεριφέρεται φυσιολογικά και αβίαστα, δίχως να κάνει χρήση κάποιου επαγγελματικού ή άλλου προσωπείου (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 2002). Οφείλει να είναι απλός, προσιτός και όχι εγκλωβισμένος στο ρόλο του ειδικού ή του επιστήμονα.
Ενσυναίσθηση
O Rogers ορίζει την ενσυναίσθηση ως “την ικανότητα του θεραπευτή να καταλαβαίνει το εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς του πελάτη με ακρίβεια και με τα συναισθηματικά και νοητικά στοιχεία που εμπεριέχονται σαν να ήταν ο θεραπευτής το ίδιο το άτομο, αλλά χωρίς ταυτόχρονα να χάνει την ιδιότητα του”. Μεγάλης σημασίας στην επίτευξη της ενσυναισθητικής ακρόασης, είναι η φράση “σαν να”. Ο θεραπευτής πρέπει να μπορεί να δει τον κόσμο με το ζευγάρι γυαλιών του πελάτη, οφείλει να πατάει με το ένα πόδι στον κόσμο του πελάτη και με το άλλο στον δικό του κόσμο (Rogers, 2006). Εάν πατήσει και με τα δυο πόδια στον κόσμο του πελάτη, τότε πέφτει στην πιθανή παγίδα να ταυτιστεί μαζί του και άρα να χάσει τον διευκολυντικό του ρόλο. Εάν πάλι μείνει και με τα δυό πόδια έξω από τον κόσμο του πελάτη, τότε ο τελευταίος παίρνει το μήνυμα ότι δεν τον ακούει, δεν τον προσέχει, δεν τον καταλαβαίνει (Μπρούζος, 2004).
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Cooper, M., O’Hara, M., Schmid, P., & Wyatt (2007). The Handbook of Person-Centred Psychotherapy and Counselling. United Kingdom: Macmillan Education UK.
Lietaer, G. (1993). Beyond Carl Rogers. London: Coustable. (Edited by David Brazier).
Tolan, J. (2003). Skills in Person-Centered Counseling and Psychotherapy. London: Sage.
Rogers, C. (2006). Το γίγνεσθαι του προσώπου. Η ματιά του θεραπευτή στην ψυχοθεραπεία. Αθήνα: Ερευνητές.
Rogers, C. (2006). Ένας τρόπος να υπάρχουμε. Αθήνα: Ερευνητές.
Ιωσηφίδη, Π. & Ιωσηφίδης, Ι. (2002). Η Προσωποκεντρική Προσέγγιση του Carl Rogers, Θεωρίες Προσωπικότητας και Κλινική Πρακτική. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Μπρούζος, Α. (2004). Προσωποκεντρική Συμβουλευτική. Θεωρία, έρευνα και εφαρμογές. Αθήνα: Τυπωθήτω/Δάρδανος.